Luisteren zoals je nog nooit geluisterd hebt

2019 The one-hundred-and-seventeen sounds my worn jeans made | 2020 U | 2021 Hubris

Wieke van Rosmalen: “Geluid is altijd aanwezig om ons heen. Is het niet onze eigen stem, dan is het wel het ruisen van de bomen of het langs elkaar schuiven van onze broekspijpen. Het is zo vanzelfsprekend dat we het bijna niet meer horen. Maar hoe zorg je ervoor dat je het publiek écht laat luisteren, zoals het nog nooit geluisterd heeft?

In mijn afstudeerperformance Hubris onderzocht ik die vraag. Ik zong een eigen gecomponeerd meerstemmig klankstuk, maar mijn stem kwam ook uit een box die verstopt zat in mijn kostuum. Dat had een vervreemdend effect wat het publiek dwingt om écht te kijken en te luisteren: wat gebeurt hier nou eigenlijk?

Na mijn afstuderen wilde ik dat onderzoek naar techniek, geluid en de samensmelting met theater voortzetten. Hoe kan ik met behulp van techniek muziek uit zijn context trekken, of geluid tot muziek maken? VIA ZUID betekende voor mij een veilige en unieke plek waar ik tijd, ruimte en moed kreeg om autonoom daarmee aan de slag te gaan.

In The one-hundred-and-seventeen sounds my worn jeans made (coproductie Fashionclash) onderzocht ik het geluid van kleding. Tijdens de performance droeg ik een jurk van modeontwerpster Britt Liberg waarin microfoontjes verstopt zaten die de geluiden van de stof opnamen, terwijl ik bewoog. Muzikant/componist Reggy van Bakel mixte die geluiden live tot een soundscape, die vervolgens weer uit een box in de jurk kwam. Zo wekten we de jurk tot leven.

Eén publieksreactie bleef me daarna in het bijzonder bij: welke geluiden maakte ze eigenlijk zelf? Die vraag fascineerde me: kan ik het geluid, de muziek die in ons allemaal zit, blootleggen? Kun je het geluid van een publiek live opnemen en daar een soundscape van maken? Het idee voor een nieuwe performance, U, was geboren. Maar toen kwam corona en zat ik thuis, zonder dat zo essentiële publiek.

Toch begon ik. Ik bouwde een grote koffer waarin alles zit wat ik nodig heb om een soundscape te maken (microfoons, laptop, interface, koptelefoons) en begon opnames te maken. Mijn vriend die de afwas deed, kinderen buiten, de vogels, de wind. Uit die opnames viste ik geluiden, die ik liet loopen in een compositie. Doordat ik met de geluiden speel, ga je opnieuw kijken.

Gelukkig kon ik U later tijdens een Sneak Peek van VIA ZUID toetsen met een publiek, waardoor ik erachter kwam dat mijn onderzoek nog niet klaar is. Want hoe laat je de goeie sfeer ontstaan, waarin mensen ontspannen geluid gaan maken en zich niet geremd voelen? Zo’n toonmoment, evenals Winternights, is een essentieel onderdeel geweest van mijn onderzoek.

Naast ruimte voor onderzoek bood VIA ZUID mij een podium voor het hernemen van Hubris (Limburg Festival 2021). Ook was VIA ZUID een waardevolle sparringpartner voor het aanscherpen van mijn artistieke concepten. Daarnaast kwam ik via hen in contact met Reggy en Rutger Muller (elektroakoestisch componist en artistiek ontwikkelaar bij Intro in Situ), die mij coachte. De samenwerking met hem deed me inzien dat sparren met professionals uit andere disciplines mijn werk enorm verdiept.

Door mijn onderzoek heb ik veel technische skills geleerd. Die vaardigheden pas ik nu toe in andere samenwerkingen. Juist door mijn autonome periode, voel ik nu de ruimte om andere werkwijzes en mijn technische rol verder te verkennen. Maar ik wil mijn autonome werk zeker nog verder ontwikkelen, met een doorgaand publieksonderzoek met U en een theater-ep.”

Rutger Muller: “The one-hundred-and-seventeen sounds was mijn eerste kennismaking met Wiekes werk: het contrast van het technologische aspect met het niet-technologische (het zachte van de stof, de beweging), de grens tussen muziek en klankkunst, en de speelse interactiviteit wekten meteen mijn nieuwsgierigheid. Haar werk kenmerkt zich door een mooie wisselwerking tussen het concrete, realistische en het abstracte, surrealistische. Ze gebruikt geluid op een geheel eigen wijze die zorgt voor een verhoogde sensitiviteit als toehoorder en ruimte laat voor eigen interpretatie.

In de afgelopen twee jaar heeft Wieke een heel spectrum verkend van concrete geluiden en de stem. Ze heeft technische skills opgedaan en haar eigen manier gevonden in hoe ze met techniek om wil gaan. Omdat haar werk hybride is, moet ze haar eigen instrumenten ontwikkelen. Ze verstaat de kunst om een instrument te maken dat bij de essentie van haar werk past én om er vervolgens ook nog goed op te leren spelen. Zo heeft ze haar eigen interpretatie van een muzikant ontdekt.

Wiekes eigen stem, zowel letterlijk als figuurlijk, vind ik heel interessant. Ze is innovatief en ik hoop dat ze de vrijheid blijft houden om te onderzoeken, om te doen wat ze wil doen.”

Dit interview werd begin 2022 gehouden door Annet Bremen (schrijfster en voormalig VIA ZUID-maker) als terugblik op de periode dat Wieke van Rosmalen maker was bij VIA ZUID.